Η παιδική αυτονομία ως μέτρο πρόληψης για υγιή ενήλικη ζωή

Η αυτονομία και η ανεξαρτησία, έννοιες αλληλένδετες, απασχολούν κατά καιρούς τους ενήλικες είτε ως ερωτήματα που σχετίζονται με το γονεϊκό τους ρόλο και τις πρακτικές που υιοθετούν είτε σχετικά με το ρόλο τους ως ενήλικα πλέον "παιδιά" και τη συμπεριφορά τους απέναντι στους δικούς τους γονείς.

Tι καθιστά όμως ένα ενήλικο άτομο αυτόνομο και ανεξάρτητο; Αυτές οι δύο διαστάσεις χαρακτηρίζουν ως δια μαγείας μόνο τους ενήλικες που «πληρούν τις προϋποθέσεις» ή αποτελούν αναπτυξιακά ορόσημα;

Οι απαντήσεις στο πρώτο ερώτημα σίγουρα θα περιλαμβάνουν πολλή προσωπική εμπειρία. Πολλοί άνθρωποι περιγράφουν κάποιες εμπειρίες τους ως καθοριστικές για την αναγνώριση των ίδιων ως ανεξάρτητα και αυτόνομα άτομα. Η μετακόμιση στο πρώτο τους σπίτι, ένα μακρινό ταξίδι, η δημιουργία ενός πιο ‘προσωπικού’ εργασιακού πλαισίου, η τεκνοποίηση, η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου φαίνεται να δρουν ως κινητήριες δυνάμεις για κάποιους από εμάς στην πορεία της ζωής. Χάρη σε αυτές πιθανόν να συνειδητοποιούμε ότι μπορούμε να λειτουργούμε ως όντα αυτόνομα σε πρακτικό, συναισθηματικό και συνολικά ψυχικό επίπεδο, ουσιαστικά υπεύθυνες και υπεύθυνοι για τις "σωστές" αλλά και τις "λάθος" επιλογές μας.

Μπορεί τα περισσότερα από τα παραπάνω γεγονότα να λαμβάνουν χώρα συνήθως στην ενήλικη ζωή, παρ’όλα αυτά η διερεύνηση του ζητήματος της αυτονομίας από την πλευρά της επιστήμης της Ψυχολογίας υποδεικνύει ότι το «στοίχημα» της αυτονομίας και της ανεξαρτησίας αφορά σε όλες τις ηλικιακές φάσεις της ζωής. Παραδείγματος χάριν, η θεωρία των ψυχοκοινωνικών σταδίων του Erik Erikson αλλά και άλλες αναπτυξιακές θεωρίες υποστηρίζουν ότι η αυτονομία (μεταξύ άλλων) είναι μία διάσταση της ανθρώπινης συμπεριφοράς που χτίζεται και εξελίσσεται κατά την ανάπτυξη. Μπορεί να αλλάζει μορφή, να προσαρμόζεται ανάλογα με την ηλικιακή φάση του ατόμου, σίγουρα όμως παραμένει εκεί. Κάποια στιγμή θα μεταφράζεται ως η "ικανότητα να δέσω τα κορδόνια μου". Κάποια άλλη θα σημαίνει ότι "μπορώ να θέσω τα προσωπικά μου όρια στις σχέσεις μου". Κάθε στιγμή όμως θα αποτελεί ένα βήμα πιο μακριά από την εξάρτηση από κάποιο άλλο άτομο, είτε αυτή είναι πρακτικής, συναισθηματικής ή άλλης μορφής.

Μεγαλώνοντας ανεξάρτητα και αυτόνομα παιδιά, θωρακίζουμε τους μελλοντικούς ενήλικες. Αυτούς που δεν δυσκολεύονται να πουν όχι, ακούν τα προσωπικά τους όρια και συνδέονται με ειλικρίνεια και αυθεντικότητα με τον εαυτό τους και κατά συνέπεια με τους άλλους.

Χριστίνα Α. Σαββίδη, Ψυχολόγος

 MSc Αναπτυξιακή & Εφηβική Υγεία

Συστημική ψυχοθεραπεύτρια