Τι είναι η ΔΕΠΥ;

Τι είναι η ΔΕΠΥ

Ο όρος ΔΕΠΥ αναφέρεται στη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας, μία από τις συχνότερες διαταραχές της παιδικής ηλικίας. Η ΔΕΠΥ έχει νευροβιολογικό υπόβαθρο και διαφέρει σημαντικά από καταστάσεις όπου τα παιδιά δυσκολεύονται να διαχειριστούν την υπερκινητικότητά τους ή να διατηρήσουν την προσοχή τους. Τα τελευταία χρόνια αποτελεί μία από τις πιο πολυσυζητημένες διαταραχές και παρά τις προσπάθειες της επιστημονικής κοινότητας για ενημέρωση του κοινού εξακολουθούμε να παρατηρούμε φαινόμενα εσφαλμένης διάγνωσης.

Τύποι ΔΕΠΥ

Διαγνωστικά αναφέρονται 3 τύποι: Ο τύπος Ι που αφορά τα ελλείμματα στην προσοχή του παιδιού. Ο τύπος II που αφορά τις αυξημένες ανάγκες του παιδιού για κινητικότητα (υπερκινητικότητα) και την υπερβολικά αυθόρμητη έκφραση και συμπεριφορά (παρορμητικότητα). Τέλος, ο τύπος III που αναφέρεται ως συνδυασμός των παραπάνω.

Διάγνωση

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι για τη διάγνωση της ΔΕΠΥ λαμβάνονται υπόψιν οι επιπτώσεις τόσο σε κοινωνικό αλλά και μαθησιακό επίπεδο. Επίσης το παιδί θα πρέπει να παρουσιάζει αυτά τα χαρακτηριστικά συμπεριφοράς σε όλα τα πλαίσια και όχι μόνο σε ένα (π.χ. σχολείο ή σπίτι). 

Που οφείλεται

Η ΔΕΠΥ όπως και πολλές άλλες διαταραχές οφείλεται σε ένα συνδυασμό γενετικών, κληρονομικών και περιβαλλοντικών παραγόντων που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Μέχρι στιγμής δεν έχει αποδειχθεί ότι μόνο μία κατηγορία παραγόντων παίζει καθοριστικό ρόλο στην εμφάνιση ή την ανάπτυξη της διαταραχής.

Χαρακτηριστικά

Τα χαρακτηριστικά και η συνολική εικόνα ενός παιδιού με ΔΕΠΥ μπορεί να ποικίλουν από άτομο σε άτομο. Επίσης η ηλικία διάγνωσης επηρεάζει την παρουσία και την εμφάνιση συχνότητας των συμπεριφορών που μπορεί να θεωρηθούν στοιχεία της ΔΕΠΥ. Χρειάζεται μία προσεκτική αξιολόγηση από έναν ειδικό για να αποκλειστούν άλλες πιθανές εξηγήσεις για την παρουσία κάποιων χαρακτηριστικών. Για παράδειγμα, η έντονη κινητικότητα εμφανίζεται στα παιδιά προσχολικής ηλικίας στα πλαίσια της τυπικής ανάπτυξης τους κι όχι απαραίτητα ως στοιχείο ΔΕΠΥ.

ΔΕΠΥ και ενήλικες

Η ΔΕΠΥ είναι τυπικά διαταραχή παιδικής ηλικίας και η διάγνωση της καλό είναι να γίνεται τουλάχιστον πριν τα 12 έτη. Η συμπτωματολογία και τα χαρακτηριστικά της αλλάζουν μορφή στην εφηβεία και η απουσία διάγνωσης στην παιδική ηλικία μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στη ζωή του ενήλικου ατόμου. Στην περίπτωση των ενηλίκων απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στην αξιολόγηση από τους ειδικούς καθώς πρέπει να ληφθούν υπόψιν η ηλικία εμφάνισης των συμπτωμάτων, η εξέλιξή τους μέσα στο χρόνο κα ο αποκλεισμός άλλων προβλημάτων ως πιθανή εξήγηση.

Θεραπεία και Υποστήριξη

Υπάρχει πλήθος παρεμβάσεων, κατά βάση ψυχοθεραπευτικών που μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά στη μείωση της έντασης των συμπτωμάτων αλλά και στη διαχείριση των επιπτώσεων στην προσωπική τους ζωή. Οι περισσότερες από αυτές περιλαμβάνουν συμπεριφορικές τεχνικές ή στοχεύουν στην καλλιέργεια ψυχοσυναισθηματικών δεξιοτήτων όπως αυτή της αυτορρύθμισης. Το σχολείο μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην κατάλληλη πλαισίωση των αναγκών των παιδιών με ΔΕΠΥ και των οικογενειών τους. Επίσης, κρίνεται απαραίτητο να δίνεται στους γονείς η δυνατότητα να ενημερώνονται και να εκπαιδεύονται σχετικά με τη ΔΕΠΥ ώστε να μπορούν να υποστηρίξουν το παιδί με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο.

Η ψυχοθεραπεία και η συμβουλευτική γονέων μπορούν να ανοίξουν το δρόμο προς την καλύτερη διαχείριση και μείωση της δυσφορίας που προκύπτει από τις δυσκολίες που συνδέονται με τη ΔΕΠΥ.

Πηγές

American Psychiatric Association. Attention-deficit/hyperactivity disorder. In Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders DSM-5, 5th ed.; American Psychiatric Association: Arlington, TX, USA, 2013

Cabral, M.D.I., Liu, S. and Soares, N. (2020). Attention-deficit/hyperactivity disorder: diagnostic criteria, epidemiology, risk factors and evaluation in youth. Translational Pediatrics, 9(S1), p. S104–S113.

Doulou, A. and Drigas, A. (2022). ADHD: Causes and alternative types of intervention. Scientific Electronic Archives, 15, p. 49-57.

Drechsler, R., Brem, S., Brandeis, D., Grünblatt, E., Berger, G. and Walitza, S. (2020). ADHD: Current Concepts and Treatments in Children and Adolescents. Neuropediatrics, 51(5), p. 315-335

Rocco, I., Corso, B., Bonati, M. and Minicuci, N. (2022). Time of onset and/or diagnosis of ADHD in European children: a systematic review. BMC Psychiatry, 22(1), 51.

Santos, W. and Albuquerque, A. (2019). School interventions for ADHD: A literature review. Psicologia Teoria e Pesquisa. 21, p. 205-227.

Χριστίνα Α. Σαββίδη, Ψυχολόγος

 MSc Αναπτυξιακή & Εφηβική Υγεία

Συστημική ψυχοθεραπεύτρια